ستاره دنباله دار : گلوله های یخی کهکشانی

همان‌طور که می‌دانید ستاره‌ها تشکیل‌شده از گرد و غبار باقی‌مانده از منظومه شمسی هستند. اما ستاره های دنباله دار با بقیه‌ی ستاره‌ها تفاوت جالبی دارند. ستاره دنباله دار برخلاف همه ستاره‌های آسمان یک‌دم بلند و درخشان دارد که بسیار زیباست. اما واقعا این دنباله درخشان که ما در آسمان شب می‌بینیم چیست؟ چرا همه ستاره‌ها دنباله دار نیستند؟ این ستاره از چه موادی تشکیل‌شده است و دلیل نور دنباله‌دار آن چیست؟! در این‌جا به همه این سوالات پاسخ می‌دهیم.

ستاره دنباله دار چیست؟

بعد از تشکیل منظومه‌ی شمسی، گرد و غبار زیادی در فضا پراکنده بود. در اثر اجتماع این ابرها و گرد و غبارها در سحابی ها ستاره‌ها تشکیل‌شدند. اما ستاره های دنباله دار ترکیبی از یخ و مواد آلی هستند این ستاره‌های دنباله‌دار مثل گلوله‌های یخی هستند که توسط گرد و غبار و ترکیبات مختلف آلوده‌شده باشند. این ستاره‌های یخی گاهی در اثر نیروی جاذبه به خورشید نزدیک می‌شوند و زمانی‌که فاصله‌ی آن‌ها با خورشید کمتر می‌شود، ما آن‌ها را به شکل ستاره‌های دنباله دار می‌بینیم. وقتی دنباله دار در مدار خود به خورشید نزدیک می‌شود، دمای خورشید باعث تبدیل بخشی از یخ‌های آن به مواد گازی می‌شود.

این مواد گازی به شکل یک سحابی به اسم کما درمی‌آید. کما ممکن است آن‌قدر بزرگ باشد که تا هزاران کیلومتر ادامه پیدا کند. این گازها که در اطراف این جرم یخی کشیده می‌شوند و امتداد می‌یابند، از سطح زمین به شکل دنباله دار دیده می‌شوند. ستاره دنباله دار بر اثر نزدیک شدن به خورشید درخشان می‌شود و از خودش نور ساتع نمی‌کند. جالب است بدانید که بعضی از این ستاره‌های دنباله‌دار دارای مدار مشخص برای حرکت هستند و در مسیرهای مشخصی به‌دور خورشید می‌چرخند.

اجزای دنباله دار

یک دنباله دار از ۴ بخش اصلی و مهم تشکیل شده‌است:

1- هسته: هسته دنباله‌دار که از یخ و گازها تشکیل‌شده است یک جسم یخی است که جرم اصلی ستاره به این بخش اختصاص دارد.

2- کما: وقتی دنباله دار در مسیر حرکت خود به خورشید نزدیک می‌شود، بخشی از یخ‌های آن به بخار و گاز تبدیل می‌شود. این هاله گازی را با اسم کما می‌شناسند.

3- گرد و غبار: در اطراف کره یخی گردوغبارهای مختلفی وجود دارد که وقتی ستاره حرکت می‌کند، آن‌ها را در پشت سر خود در مدار حرکتش به‌جای می‌گذارد.

4- یون‌ها: دنباله‌ی یونی ذرات گاز را از خورشید دور نگه می‌دارد و در اثر بادهای خورشیدی ایجاد می‌شود .

معروف ترین

 یکی از شناخته‌شده‌ترین ستاره های دنباله دار در منظومه شمسی، دنباله‌دار هالی است. این ستاره دنباله دار برای اولین بار توسط ادموند هالی مشاهده شد. درنتیجه این ستاره را به نام این ستاره‌شناس انگلیسی نام‌گذاری کردند. طبق تحقیقات او این ستاره تقریباً هر ۷۵ سال به سطح زمین نزدیک می‌شود و از روی زمین قابل‌مشاهده است. پیش‌بینی می‌شود که در دوره بعد در سال ۲۰۶۱ این ستاره دنباله‌دار دوباره به زمین نزدیک شود و قابل‌مشاهده باشد. در سال 1910 ستاره هالی از فاصله بسیار نزدیکی از زمین عبور کرد و این اولین‌بار بود که انسان توانست از این ستاره دنباله‌دار تصویربرداری کند.

علاوه‌بر ستاره دنباله دار هالی که معروف‌ترین دنباله‌دار است، دو ستاره دنباله دار هیل بوپ و ستاره دنباله‌دار شومیکر-لوی 9 ستاره های دنباله دار معروف دیگر هستند. تعداد دنباله‌دارها بسیار زیاد است و طبق برآوردها در منظومه‌ی شمسی حدود ۱ میلیارد ستاره‌ی دنباله‌دار وجود دارد که هنوز شناخته نشده‌اند. و فقط چندهزار دنباله‌دار وجود دارد که توسط انسان شناخته‌شده هستند.

بزرگترین در منظومه شمسی

بر اساس تحقیقات انجام شده ستاره دنباله دار هیولا به نام C/2014 UN271 بزرگترین دنباله دار در منظومه شمسی است که تا کنون شناخته شده. قطر احتمالی آن را در حدود 200 کیلومتر تخمین زده‌اند. این دنباله دار تقریبا از بزرگترین قمر سیاره مریخ هم بزرگ تر است. هرچقدر که این گوی یخی دنباله دار به سطح زمین نزدیک تر شود به صورت درخشان تری قابل مشاهده خواهد بود.

تفاوت شهاب سنگ و ستاره های دنباله دار

دنباله دار و شهاب از نظر ظاهری شابهت زیادی به هم دارند. بنابراین ممکن است با یکدیگر اشتباه شوند. اما ساختار و مواد تشکیل دهنده شهاب ها کاملا متفاوت است. همانطور که می‌دانید; دنباله دارها متشکل ار گازهای منجمد و غبار هستند. اما ماده اصلی تشکیل دهنده شهاب سنگ، سنگ و فلز است. شهاب ها قطعات جدا شده سیارک‌ها یا قمرها هستند. با اینکه آن ها از جو زمین فاصله زیادی دارند اما ورود آن‌ها به جوزمین غیر ممکن نیست و تا کنون شاهد سقوط شهاب سنگ ها در زمین بوده‌ایم. وقتی که این شهاب ها وارد جو زمین می‌شوند، آتش می‌گیرند و درخشان دیده می‌شوند.

بیشتر آن‌ها در همان جو از بین می‌روند اما در مواردی هم پیش می‌آید که بتوانند به سطح زمین برسند. نکته مهم دیگر در تفاوت بین دنباله دار و شهاب، اندازه آن‌هاست. به طور معمول دنباله دار ها بزرگ‌تر هستند. شهاب ها در محیطی نزدیک به خورشید که دمای بالایی دارد تشکیل می‌شوند. در صورتی که از جنس دنباله دار ها می‌توان متوجه شد که در فاصله بسیار زیادی از خورشید تشکیل شده‌اند و ماهیت یخی و منجمد دارند. بنابراین با اینکه این دو جرم کهکشانی شباهت‌های ظاهری زیادی دارند، اما ساختار و رفتار آن‌ها بسیار متفاوت است.

---

ستاره‌های دنباله‌دار یکی از زیباترین اجرام آسمانی هستند که در این‌جا به‌طور کامل انواع ستاره‌های دنباله‌دار، نحوه شکل‌گیری آن‌ها و مهم‌ترین ستاره‌ها را بررسی کردیم. ستاره‌های دنباله‌دار یا به‌اصطلاح گلوله‌های برفی کیهانی یکی از جالب‌ترین اجرام کهکشانی برای مطالعه‌ی دقیق‌تر منظومه‌ی شمسی هستند.دنباله دار های یخی فرصت شناخت بیشتر کهکشان و منظومه شمسی را در اختیار ما می‌گذارند.