کسوف یا خورشید گرفتگی

تصور خاموش شدن خورشید ممکن است ترسناک به نظر بیاید! تاریک شدن خورشید در وسط روز پدیده عجیبی است که در نجوم به آن کسوف یا خورشیدگرفتگی می‌گویند. این پدیده جالب باعث می‌شود خورشید برای دقایقی به طور کامل یا جزئی تاریک شود. خورشیدگرفتگی یک پدیده نجومی است که همه ما باید آن را بشناسیم و دلایل علمی‌اش را بدانیم. انواع کسوف، دلیل پدیده کسوف و تمام جزئیات آن را در اینجا بررسی می‌کنیم. نجوم دنیایی عجیب و غریب و اسرار آمیز است اما زمانی که علت پدیده‌ها را متوجه می‌شویم، مثل این است که خانه جدیدی پیدا کرده‌ایم که به اندازه زمین برایمان آشنا و دوست داشتنی است.

کسوف چیست؟

چیزی که از پدیده کسوف از روی زمین قابل‌مشاهده است تاریک شدن خورشید به‌طور کامل یا بخشی از آن است. اما از دیدگاه علمی زمانی‌که ما بین خورشید و زمین قرار می‌گیرد و در واقع سایه ماه‌روی زمین می‌افتد، خورشیدگرفتگی رخ می‌دهد. در این لحظه ماه جلوی رسیدن نور خورشید به زمین را می‌گیرد و آسمان تاریک می‌شود. خورشید گرفتگی ممکن است کامل یا جزئی باشد. زمانی‌که خورشیدگرفتگی کامل است، خورشید به شکل یک دایره سیاه میبینیم و فقط گاهی یک حلقه‌ای قرمز دور آن است. آن حلقه قرمز جو خورشید و گازهای اطراف آن است که به چشم می‌رسد.

علت خورشیدگرفتگی

در زمان‌های قدیم که آگاهی و علم پیشرفت چندانی نکرده بود، پدیده خورشیدگرفتگی یا کسوف را بسیار عجیب و ترسناک می‌دانستند. حتی بسیاری از مردم آن را خشم الهی و یا نفرین خدایان می‌پنداشتند. آن‌ها فکر می‌کردند که سیاه شدن خورشید عقوبت کارهای بد گذشته آن‌ها است.

کسوف خورشید!

علت اصلی پدیده کسوف و خسوف تقریباً مشابه هم است. با این تفاوت که در پدیده خسوف یا ماه‌گرفتگی، نور ماه به زمین نمی‌رسد و در پدیده خورشیدگرفتگی یا کسوف، نور خورشید به زمین نمی‌رسد.پس خورشید تاریک دیده می‌شود. همه ما می‌دانیم که زمین در مدار خود به‌دور خورشید می‌چرخد و هم‌زمان ماه هم در یک مدار مشخص به‌دور زمین می‌چرخد. حالا زمانی‌که ماه در مدار گردش خود بین خورشید و زمین قرار بگیرد، مانع رسیدن نور خورشید به زمین میشود. سایه ماه‌روی زمین می‌افتد و تاریک می‌شود. در این حالت کسوف یا خورشید گرفتگی صورت میگیرد.

 انواع خورشید گرفتگی

خورشیدگرفتگی کامل:
زمانی‌که ماه، بین زمین و خورشید و در یک راستا با آن‌ها قرار بگیرند و بتواند به‌طور کامل قرص خورشید را بپوشاند، در این صورت نور خورشید دیگر به زمین نمی‌رسد و خورشید کاملاً تاریک می‌شود. در این حالت از دید ما انسان های زمینی، خورشید کاملاً تاریک می‌شود و فقط یک هاله بسیار کم‌رنگ شبیه به شبح از آن قابل‌مشاهده است. در خورشیدگرفتگی کامل نگاه نگاه کردن مستقیم به خورشید مانعی ندارد در غیر این صورت حتما باید از عینک‌های مخصوص آفتاب و خورشیدگرفتگی استفاده کرد.

خورشیدگرفتگی حلقوی:
در این حالت خورشیدگرفتگی مشابه کسوف کامل است اما فاصله‌ی ماه از زمین بیشتر از حالت قبل است. در این حالت قرص ماه نمی‌تواند به‌طور کامل خورشید را بپوشاند. درنتیجه یک حلقه قرمز و نورانی از خورشید قابل‌مشاهده خواهد بود که به آن کسوف حلقوی می‌گویند. فاصله زیاد ماه از زمین باعث میشود به طور کامل قرص خورشید را پوشش ندهد. بنابراین حلقه ای از نور خورشید در اطراف ماه دیده می‌شود. در کسوف حلقوی هم نمی‌توان به‌طور مستقیم به خورشید نگاه کرد و استفاده از فیلترها و عینک‌های مخصوص ضروری است.

خورشیدگرفتگی جزئی:
خورشیدگرفتگی جزئی زمان اتفاق می‌افتد که ماه در مسیر گردش‌اش بین خورشید و زمین قرار می‌گیرد؛ اما به‌طور کامل قرص خورشید را نمی‌پوشاند. در نتیجه ممکن است یک هلال از خورشید دیده شده و یا کمتر از نصف خورشید قابل مشاهده باشد. زمانی‌که ما کسوف جزئی را مشاهده می‌کنیم، ممکن است در نقطه‌ای دیگر از کره زمین بتوان خورشید گرفتگی کامل را مشاهده کرد. در خورشیدگرفتگی جزئی حتما باید از تلسکوپ فیلتردار و یا عینک‌های مخصوص خورشید گرفتگی استفاده کرد.

عوارض نگاه کردن به خورشیدگرفتگی

همه ما می‌دانیم که اشعه خورشید برای چشم ضرر و به‌همین دلیل هرگز نمی‌توانیم در حالت عادی مستقیم به خورشید نگاه کنیم و بعد از چند ثانیه نگاه کردن به‌طور طبیعی چشم‌هایمان را می‌بندیم تا بیش‌ازحد آسیب نبیند. اشعه UV یا فرابنفش خورشید بر روی عدسی چشم متمرکز می‌شود و می‌تواند به آن آسیب برساند. سوزش چشم، آب‌ریزش چشم، تاری دید و… می‌تواند از علائم آسیب به آن باشد.

 اما چرا باید در زمان خورشیدگرفتگی باز هم چشم‌ها آسیب ببیند؟! در زمان خورشیدگرفتگی چون نور خورشید دیده نمی‌شود خیلی از افراد با خیال راحت به خورشید نگاه میکنند و غافل از این‌که اشعه‌ی قوی خورشید دقیقاً مانند قبل هنوز هم وجود دارد. درست است که نور شدید آن را مشاهده نمی‌کنیم، اما اشعه یو وی و مضر آن هنوز به‌شدت قبل به چشم‌ها آسیب می‌رساند. درنتیجه چون ما نور خورشید را نمی‌بینیم، طولانی‌مدت آن را تماشا می‌کنیم. این باعث می‌شود که آسیب‌های جدی به چشم وارد شود.

برخلاف تصور قدما خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی هیچ آسیبی به انسان نمی‌رساند و ضرری برای او ندارد و نشانه‌ی شومی و بدیمنی نیست. تنها خورشید گرفتگی در زمانی کخ مستقیم به آن نگاه کنیم آسیب‌زا خواهد بود.

پدیده کسوف چه زمانی اتفاق می‌افتد و چقدر طول می‌کشد؟

خورشیدگرفتگی بر خلاف خسوف مدت‌زمان زیادی طول نمی‌کشد. بیشترین زمانی‌که خورشیدگرفتگی رخ داد حدود ۷ و نیم دقیقه است. تعداد کسوف هایی که در طول سال رخ می‌دهد حدود ۲ بار در سال است که نوع و مدت زمان آن متفاوت است. زمان و تاریخ خورشید گرفتگی را می‌توانید از وبسایت‌های معتبر جهانی پیگیری کنید. باید توجه کنیم که کسوف فقط در برخی از نواحی زمین قابل‌مشاهده او افراد نمی‌توانند از هر کشوری در یک زمان خورشیدگرفتگی را ببینند.

خورشید این گوی آتشین و همیشه درخشان گاهی خاموش می‌شود و پدیده زیبای کسوف را رقم می‌زند. خورشید گرفتگی یکی از جالب‌ترین پدیده‌های نجومی‌است که با رعایت احتیاط می‌توانیم اطلاعات زیادی از آن به دست بیاوریم و از نظر علمی هم برای ستاره شناسان اهمیت زیادی دارد. بررسی زمان کسوف و خسوف، لحظه تاریک شدن خورشید و نوع و مدت زمان آن به ستاره‌شناسان کمک می‌کند تا اطلاعات دقیق‌تری از منظومه شمسی و قوانین آن به دست بیاورند.